ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ (C. Pickover)

Οι συγγραφείς Κόντελ και Μπάρμπαρα Κάρτερ γράφουν: Τα ιατρικά επιτεύγματα οφείλονται σε δύο είδη θυσίας. Την θυσία των ερευνητών που προσπαθούν να κατανοήσουν τις ασθένειες και την θυσία των ασθενών που πεθαίνουν ή σκοτώνονται κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας. 

Ένα από τα επιτεύγματα αυτά, οφείλεται εν μέρει, στην θυσία εκατοντάδων χιλιάδων νέων γυναικών που πέθαιναν μετά την γέννα τους, από μια φοβερή ασθένεια που είναι γνωστή σαν Επιλόχειος πυρετός. Αυτή η ασθένεια είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στα φιλανθρωπικά μαιευτήρια των αρχών του 19ου αιώνα.

Παρ’ όλο που κάποιοι ιατροί είχαν επισημάνει την αξία της καθαριότητος στην πρόληψη της μόλυνσης πριν ακόμη ανακαλυφθούν τα μικρόβια σαν αιτία των διαφόρων ασθενειών, ο πρώτος που ασχολήθηκε συστηματικά με την μελέτη της απολύμανσης ήταν ο Ούγγρος μαιευτήρας Σεμελβαϊς (Ignaz Philipp Semelweis 1818-1865). O Σεμελβαϊς παρατήρησε ότι το Νοσοκομείο της Βιέννης στο οποίον εργαζόταν είχε πολύ υψηλότερα ποσοστά μητρικής θνησιμότητας από Επιλόχειο πυρετό συγκριτικά με άλλα Νοσοκομεία. Ακόμη ο Σεμελβαϊς παρατήρησε ότι μόνο στο Νοσοκομείο του οι ιατροί στο πλαίσιο της καλλίτερης εκπαίδευσης των μελετούσαν τακτικά πτώματα προτού εξετάσουν τις επίτοκες (ετοιμόγενες). Επίσης παρατήρησε προς μεγάλη του έκπληξη ότι ο επιλόχειος πυρετός ήταν σπάνιος ακόμη και στις γυναίκες που γεννούσαν στο δρόμο και όχι σε Νοσοκομείο. Μετά από αυτό λοιπόν υπέθεσε ότι ο πυρετός αυτός οφείλεται σε κάποιου είδους μικροσκοπικά μολυσματικά σωματίδια (αυτά που στην συνέχεια ονομάσαμε μικρόβια) τα οποία μετεδίδοντο από τα πτώματα στις επίτοκες. Έδωσε λοιπόν εντολή σε όλο το προσωπικό του Νοσοκομείου να πλένει πάντα τα χέρια του με ένα χλωριωμένο απολυμαντικό διάλυμα πριν κουράρει τις εγκύους και προς μεγάλη του και πάλι, ευχάριστη τώρα έκπληξη διαπίστωσε ότι ο αριθμός των θανάτων μειώθηκε θεαματικά.

Δυστυχώς όμως, όπως συχνά συμβαίνει στις μεγάλες ανακαλύψεις, παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που είχαν οι παρατηρήσεις του, πολλοί ιατροί της εποχής του τα αμφισβήτησαν και δεν δέχθηκαν τα ευρήματα του. Πιθανώς η μη αποδοχή όλων αυτών των ευρημάτων του Σέμελβαϊς από τους συναδέλφους του ιατρούς οφείλετο εν μέρει στο γεγονός ότι με την παραδοχή της ορθότητος των παρατηρήσεων του, οι ίδιοι οι ιατροί θα ομολογούσαν, εμμέσως πλην σαφώς, ότι έστω και ακούσια ήταν υπεύθυνοι για τόσους πολλούς θανάτους. Επιπλέον πολλοί ιατροί της εποχής εκείνης απέδιδαν αυτού του είδους τις ασθένειες στην αιθαλομίχλη που δημιουργούσε ένα είδος τοξικής ατμόσφαιρας. Τελικά ο Σέμελβαϊς τρελάθηκε και κλείστηκε παρά την θέλησή του σε τρελοκομείο, όπου ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τους φύλακες. Εν τούτοις μετά τον θάνατό του δικαιώθηκε πλήρως από τις μελέτες για τα μικρόβια του πασίγνωστου Γάλλου μικροβιολόγου Λουί Παστέρ (Louis Pasteur 1822-1895) και τις καινοτομίες πάνω στην αντισηψία των χειρουργικών επεμβάσεων του Βρετανού χειρουργού Τζόζεφ Λίστερ (Sir Joseph Lister 1827-1912)

Τον Οκτώβριο του 1831 μια νέα τρομακτική ασθένεια έπληξε την Αγγλία και εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρο το βασίλειο. Τα επόμενα δύο χρόνια, χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν από αυτή την μυστηριώδη ασθένεια, την τόσο λοιμογόνο που κάποιος μπορούσε να είναι υγιέστατος το πρωί και θαμμένος στο χώμα το βράδυ. Οι πολίτες ήταν τρομοκρατημένοι, Σφράγιζαν πόρτες και παράθυρα την νύχτα φοβούμενοι την μετάδοση της νόσου με τον νυχτερινό αέρα. Εκείνη της εποχή θεωρείτο ότι η νόσος αυτή μεταδίδεται ως «μίασμα» Η θεωρία για το μίασμα υποστήριζε ότι η ασθένεια εξαπλώνεται από μια δηλητηριώδη μορφή «κακού αέρα» που εκπέμπεται από την σήψη της οργανικής ύλης. Αυτή η θεωρία υποστηρίχθηκε από αρκετούς κορυφαίους παράγοντες της δημόσιας υγείας την εποχή εκείνη, όπως ο Edwin Chadwick και η Florence Nightingale.

από την σήψη της οργανικής ύλης. Αυτή η θεωρία υποστηρίχθηκε από αρκετούς κορυφαίους παράγοντες της δημόσιας υγείας την εποχή εκείνη, όπως ο Edwin Chadwick και η Florence Nightingale.

Όταν το 1854 η χολέρα έπληξε και πάλι την Αγγλία, ο Βρετανός ιατρός Τζόν Σνόου (John Snow) υποστήριξε, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του ιατρικού κόσμου της εποχής εκείνης ότι δεν μεταφερόταν με τον αέρα και είχε πολλές αντιρρήσεις για την ορθότητα της θεωρίας του «μιάσματος». Ο Σνόου πίστευε ότι τα απόβλητα που απορρίπτονται σε ποτάμια και βόθρους κοντά στα πηγάδια της πόλης θα μπορούσαν να μολύνουν τα ύδατα και να προκαλέσουν επιδημίες χολέρας. Ως γιατρός που εργαζόταν στο Soho, άρχισε να διερευνά αμέσως το ξέσπασμα της χολέρας του 1854, σε μια προσπάθεια να αποδείξει τη θεωρία του. Ο Σνόου άρχισε να μιλάει με τους κατοίκους της περιοχής και γρήγορα άρχισε να υποψιάζεται ότι η πηγή μόλυνσης ήταν η δημόσια αντλία νερού στην οδό Μπρόντ. Χρησιμοποίησε πληροφορίες από τοπικά νοσοκομειακά και δημόσια αρχεία και ρώτησε συγκεκριμένα από τους κατοίκους αν έχουν πιει νερό από την συγκεκριμένη αντλία. Χρησιμοποιώντας αυτές τις πληροφορίες, άρχισε να δημιουργεί έναν χάρτη κουκίδων για να απεικονίσει τη αντιστοιχία των περιπτώσεων της νόσου γύρω από την αντλία. O Σνόου έγραψε: “Σε ακτίνα 250 μέτρων από το σημείο όπου η οδός Κέμπριτζ συναντά την οδό Μπροντ υπήρχαν πάνω από 500 θανατηφόρα κρούσματα χολέρας σε 10 ημέρες … Μόλις μου έγινε γνωστή η κατάσταση και η έκταση αυτής της επιδημίας χολέρας, υποψιάστηκα κάποια μόλυνση του νερού της αντλίας στην πολυσύχναστη οδό Μπρόντ. Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1854 ο Σνόου ανέφερε τα ευρήματά του σε τοπικούς αξιωματούχους της πόλης και τους ενεθάρρυνε να αφαιρέσουν το χερούλι της αντλίας έτσι ώστε η αντλία αυτή στην οδό Μπρόντ να τεθεί εκτός λειτουργίας. Μέσα σε λίγο χρόνο τα κρούσματα της χολέρας σχεδόν εξαφανίστηκαν από την περιοχή αυτή του Λονδίνου. Οι ερευνητές ανακάλυψαν αργότερα ότι το δημόσιο πηγάδι από το οποίο η αντλία έφερνε νερό ήταν χτισμένο μόλις λίγα μέτρα από ένα παλιό βόθρο από τον οποίον διέρρεαν βακτηρίδια κοπράνων μέσα στο πηγάδι με αποτέλεσμα το πηγάδι και η αντλία να γίνουν η εστία μόλυνσης και εξάπλωσης της νόσου.

Ο ίδιος ο Σνόου παραδέχθηκε ότι η επιδημία ήδη έβαινε μειούμενη μέχρι την στιγμή που απομακρύνθηκε το χερούλι της αντλίας. Αυτό το απέδωσε εν μέρει στη φυγή του πληθυσμού από την περιοχή αυτή μετά το ξέσπασμα της χολέρας λόγω του φόβου των κατοίκων να ζουν σε μια περιοχή με πολλαπλούς θανάτους έστω και αν δεν γνώριζαν την πραγματική αιτία. Εν τούτοις η απομάκρυνση του χερουλιού της αντλίας στην οδό Μπροντ έγινε διάσημα σύμβολο του πώς απλά μέτρα και η διορατική ιατρική σκέψη μπορεί να έχουν τόσο σημαντική επίπτωση στην εξάπλωση των ασθενειών. Ακόμη ο Σνόου, ως επιδημιολόγος, συνέκρινε τα ποσοστά θνησιμότητας από χολέρα μεταξύ των χρηστών δύο εταιρειών ύδατος και έδειξε ότι το ποσοστό της θνησιμότητας ήταν 14 φορές μεγαλύτερο στους κατοίκους που εξυπηρετούντο από την ίδια ανθυγιεινή πηγή.

Λίγο μετά την αφαίρεση της λαβής της αντλίας και το τέλος της επιδημίας, ο Σνόου παρουσίασε τις απόψεις του για τη χολέρα και την εξάπλωσή του στην Ιατρική Εταιρεία του Λονδίνου. Ωστόσο, οι απόψεις του απορρίφθηκαν από το ιατρικό κατεστημένο της εποχής. Η θεωρία του για τη νόσο δεν γίνεται αποδεκτή μέχρι το 1866, όταν ο William Farr, αρχικά ένας από τους κύριους αντιπάλους του Σνόου συνειδητοποίησε την εγκυρότητα της θεωρίας όταν ερεύνησε μια νέα επιδημία χολέρας στο Bromley-by-Bow. Το 1883, ο Γερμανός γιατρός Ρόμπερτ Κώχ (Robert Koch), απομόνωσε το βακτήριο Vibrio cholerae, ανακαλύπτοντας τελικά την αιτία της νόσου. Προσδιόρισε ότι η χολέρα μεταδίδεται μέσω μολυσμένων υδάτων ή πηγών προμήθειας τροφίμων, υποστηρίζοντας την προγενέστερη θεωρία του Snow.

Τα συμπεράσματά του οδήγησαν στις αλλαγές στην αποχέτευση και στην παροχή νερού που τελικά έβαλαν τέλος στις επιδημίες χολέρας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Ο Snow δυστυχώς δεν θα ζήσει ποτέ να δει τις θεωρίες του αποδεδειγμένες. Έπαθε ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ εργαζόταν, στις 10 Ιουνίου 1858 και πέθανε έξι ημέρες αργότερα. Ήταν μόλις 45 ετών. Σήμερα θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα της δημόσιας υγείας και της επιδημιολογίας και έκανε επίσης σημαντικές εργασίες στον τομέα της αναισθησίας, ελέγχοντας τις επιδράσεις του αιθέρα και του χλωροφορμίου.